Jakie czynniki mogą osłabić właściwości ochronne rękawiczek?

Jed­no­ra­zowe rękaw­ice medy­czne mają chronić osobę je noszącą, a także zapo­b­ie­gać trans­misji pato­genów i zanieczyszczeń bio­log­icznych pomiędzy pac­jen­ta­mi. Właś­ci­woś­ci ochronne rękaw­iczek są utrzy­mane, po warunk­iem utrzy­ma­nia efek­ty­wnoś­ci przestrze­ga­nia zasad praw­idłowego ich użytkowa­nia. Jakie czyn­ni­ki mogą wpły­wać na pogorsze­nie właś­ci­woś­ci rękaw­iczek medy­cznych i ochron­nych oraz jakich błędów unikać?

Od czego zależy ochrona zapewniana przez rękawiczki?

Rękaw­ice medy­czne są pod­sta­wowym narzędziem pro­fi­lak­ty­cznym stosowanym w prak­tyce szpi­tal­nej. Chronią dłonie przed przy­pad­kowym zabrudze­niem mate­ri­ałem bio­log­icznym i zapo­b­ie­ga­ją jego przenosze­niu. Za właś­ci­woś­ci ochronne rękaw­iczek odpowia­da przede wszys­tkim mate­ri­ał, z którego zostały wyko­nane. W powszech­nym uży­ciu są rękaw­icz­ki nit­ry­lowe (z gumy syn­te­ty­cznej) oraz latek­sowe i winy­lowe.

Przenikanie mikroorganizmów

Rękaw­ice muszą stanow­ić bari­erę dla mikroor­ga­nizmów. Europe­js­ka nor­ma EN 455–1 określa, że każ­da seria rękaw­iczek musi być pod tym wzglę­dem kon­trolowana i uzyskać odpowied­ni poziom AQL, pod­czas tes­tu wod­nego. Dla rękaw­ic medy­cznych wynosi on maksy­mal­nie 1,5 – im niższy poziom, tym rękaw­ica jest bardziej szczel­na. Obec­nie wiele rękaw­ic, zwłaszcza nit­ry­lowe posi­a­da obniżony poziom AQL wynoszą­cy 1,0. Poziom AQL (szczel­noś­ci) jest kon­trolowana obow­iązkowo, dla każdej par­tii pro­duk­cyjnej wykonu­je się wyry­wkowe test wod­ny wykry­wa­ją­cy ilość dzi­u­rawych rękaw­ic.

Inną stan­dar­d­ową pro­ce­durą tes­tu­jącą jest badanie odpornoś­ci mate­ri­ału na wirusy i patoge­ny pochodzące z krwi za pomocą bak­te­ri­ofa­ga Phi‑X 174. Ma on niezwyk­le małą śred­nicę (27 nm). Dla porów­na­nia wirus HIV ma ok. 100–150 nm, wirus HBV 42–47 nm, wirus HCV 30–38 nm. Jeżeli więc bak­te­ri­ofag Phi‑X 174 nie jest w stanie przeniknąć przez rękaw­ice, to więk­sze wirusy również tego nie zro­bią.

Pozostałe wyma­gania i bada­nia doty­czące barierowoś­ci, czy właś­ci­woś­ci ochron­nych rękaw­iczek określa­ją normy EN 455–1‑2–3‑4, a także EN 374–2‑3. Wykaz norm dla rękaw­ic i omówie­nie oznakowa­nia przeczy­tasz tutaj.

Odporność na uszkodzenia

Właś­ci­woś­ci ochronne rękaw­iczek prze­ci­wko przenika­niu pato­genów są utrzy­mane dopó­ki nie dojdzie do mikrouszkodzeń powierzch­ni rękaw­icz­ki, a może się to stać na przykład pod­czas zakłu­cia igłą i prze­bi­cia mate­ri­ału. Jest to jed­nak sytu­ac­ja na tyle oczy­wista, że moment prze­bi­cia łat­wo zauważyć.

Mniej oczy­wiste są nato­mi­ast sytu­acje, w których pogorsze­nie właś­ci­woś­ci rękaw­iczek medy­cznych zachodzi pod­czas niepraw­idłowego zakłada­nia lub zde­j­mowa­nia rękaw­ic, błęd­nego ich użytkowa­nia lub prze­chowywa­nia. W takich sytu­ac­jach może dojść do naruszenia powło­ki i pow­sta­nia niewidocznych mikrouszkodzeń, które potenc­jal­nie mogą stać się wro­ta­mi zakaże­nia.

Aby zmin­i­mal­i­zować ryzyko tego typu uszkodzeń, które wpły­wa­ją na obniże­nie ochrony, rękaw­icz­ki pro­dukowane są w taki sposób, by były zarówno elasty­czne, jak i odporne na roz­cią­ganie. W tym zakre­sie rękaw­ice latek­sowe i nit­ry­lowe sprawdza­ją się bard­zo dobrze i zapew­ni­a­ją doskon­ałą ochronę zarówno pod wzglę­dem przenika­nia pato­genów, jak i pow­stawa­nia mikrouszkodzeń.

Odporność na substancje chemiczne

Właś­ci­woś­ci ochronne rękaw­iczek mogą zmniejszyć także sub­stanc­je chemiczne, z który­mi per­son­el medy­czny ma kon­takt. Pewne ole­je, tłuszcze, ozon czy inne środ­ki chemiczne mogą osłabi­ać struk­turę latek­su lub syn­te­ty­cznej gumy, zwięk­sza­jąc ryzyko ich pęka­nia. W takiej sytu­acji lep­szym wyborem będą rękaw­ice winy­lowe, które choć mniej elasty­czne i bardziej podatne na roz­dar­cia, stanow­ią lep­szą ochronę w warunk­ach, gdy ist­nieje praw­dopodobieńst­wo kon­tak­tu z wyżej wymieniony­mi sub­stanc­ja­mi. O różni­cach pomiędzy mate­ri­ała­mi, z których zostały wyko­nane rękaw­icz­ki, przeczy­tasz tutaj.

Procesy starzenia się rękawiczek

Ostat­nim istot­nym czyn­nikiem, który wpły­wa na pogorsze­nie właś­ci­woś­ci rękaw­iczek medy­cznych jest pro­ces starzenia. Ma real­ny wpływ na barierowość mate­ri­ału i jego szty­wność. Upływ cza­su zwięk­sza podat­ność mate­ri­ału na roz­dar­cia i mikrouszkodzenia. Dlat­ego nie należy stosować rękaw­ic medy­cznych po ter­minie ważnoś­ci, ani prze­chowywanych w nieod­powied­nich warunk­ach, mogą­cych mieć wpływ na przyspies­zone starze­nie się mate­ri­ału.

Co wpływa na ochronę? Nieprzestrzeganie zasad

Rękaw­icz­ki stanow­ią doskon­ałą ochronę dla użytkown­i­ka, jed­nak nie moż­na przy tym zapom­i­nać o przestrze­ga­niu zasad higieny rąk, a także o praw­idłowym zakłada­niu i zde­j­mowa­niu rękaw­iczek. To właśnie na etapie zde­j­mowa­nia rękaw­ic zabrud­zonych pły­na­mi fizjo­log­iczny­mi częs­to dochodzi do przy­pad­kowego prze­niesienia pato­genów na skórę. Z tego wzglę­du niezwyk­le ważne jest, aby po zdję­ciu rękaw­iczek dokład­nie umyć bądź zdezyn­fekować ręce, co wpły­wa na ochronę przed zakaże­ni­a­mi szpi­tal­ny­mi. Koniecz­na jest zna­jo­mość tech­ni­ki higieny rąk, by mieć pewność, że na skórze i pod paznok­ci­a­mi nie pozostaną żadne niedomyte miejs­ca.

Bibliografia:

1. Katarzy­na Maj­da, Sła­womir Gondek, Zmniejsze­nie iloś­ci zakażeń szpi­tal­nych poprzez odpowied­ni dobór rękaw­ic, Skamex Sp. z o.o. Sp.k.

2. Syl­wia Łagan, Mag­dale­na Markiewicz, „Oce­na wybranych właś­ci­woś­ci fizyko­chemicznych rękaw­iczek diag­nos­ty­cznych”, Aktu­alne Prob­le­my Bio­mechani­ki, nr 14/2017, s. 29–36;

3. Sła­womir Gondek, „Porów­nanie cien­kich rękaw­ic diag­nos­ty­czno-ochron­nych latek­sowych i nit­ry­lowych w kon­tekś­cie poziomu ochrony przed Covid-19 oraz inny­mi zagroże­ni­a­mi.”, skamex.com.pl

4. Kinga Przy­go­da, Ręk­wice medy­czne – skutecz­na bari­era ochron­na zespołu oper­a­cyjnego – Mer­ca­torMed­ical Pro­tect­ing (30.11.2015);

5. Cen­tral­ny Insty­tut Ochrony Pra­cy — Państ­wowy Insty­tut Badaw­czy, „Rękaw­ice chroniące przed czyn­nika­mi bio­log­iczny­mi”, ciop.pl